Page 4 of 12

การเกิดและแหล่งกำเนิดไดออกซิน

สารกลุ่มไดออกซิน/ฟิวแรนที่เกิดขึ้นในรูปของผลผลิตพลอยได้จากหลายกระบวนการและแพร่กระจายสู่สิ่งแวดล้อม สามารถสรุปได้ ดังนี้

1. กระบวนการผลิตเคมีภัณฑ์ที่มีคลอรีนโบรมีน ฟีนอล เป็นองค์ประกอบ เช่น 2,4,5 – T (herbicide) และ pentachlorophenol (Rappe, C., 1996)

2. กระบวนการเผาไหม้จากเตาเผาอุณหภูมิสูง (incinerator) เช่น เตาเผาขยะชุมชน เตาเผาขยะติดเชื้อ เตาเผาขยะสารอันตราย หรือ กากอุตสาหกรรม กระบวนการหลอมโลหะ ซึ่งพบสารไดออกซิน/ ฟิวแรนในกากของเถ้าลอย (fly ash) อากาศที่ปลดปล่อยจากปล่องควัน และน้ำชะเตาเผา รวมถึงเตาเผาหลอมโลหะที่มีโลหะประเภทต่าง ๆ รวมอยู่ด้วย เช่น อุตสาหกรรมรีไซเคิลโลหะ อุตสาหกรรมหลอมอะลูมิเนียม โลหะทองแดง แมงกานีส และนิกเกิล (Olie, K., Addink, R., and Schoonenboom, M., 1998) การเผาไหม้ที่อุณหภูมิสูงจะเกี่ยวข้องกับปฏิกิริยาต่างๆ เช่น ไพโรลิซิส (pyrolysis) กระบวนการแปรสภาพเป็นแก๊ส (gasification) และการเผาไหม้ (combustion) และธาตุต่าง ๆ เช่น คาร์บอน คลอรีน ไฮโดรเจน และออกซิเจน โดยการเกิดไดออกซินและฟิวแรน ดังแสดงในสมการที่ 1 (Moreno-Pirajan, JC., et al., 2007)

C + H₂ + Cl₂ + O₂ + N₂ → CO₂ + CO + HCl + H₂O + N₂ + O₂ + PCDD + PCDF — (1)

3. กระบวนการทางธรรมชาติ หรือ กิจกรรมของมนุษย์ที่มีคลอรีนเป็นองค์ประกอบ เช่น chlorophenol hydrogen peroxide จากโรงงานกระดาษ การผลิตเยื่อกระดาษ หรือการทับถมของขยะ แหล่งกำเนิดสารกลุ่ม ไดออกซิน/ฟิวแรน ที่ปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อมซึ่งจากการศึกษาของประเทศเนเธอร์แลนด์ดังตารางที่ 3

ตารางที่ 3 แหล่งกำเนิดสารและปริมาณไดออกซิน/ฟิวแรนที่ปล่อยสู่อากาศในประเทศสหรัฐอเมริกา เนเธอร์แลนด์ และเยอรมัน (จารุพงศ์ บุญหลง, 2547)

แหล่งกำเนิด

ปริมาณไดออกซิน /ฟิวแรน (g -TEQ/ year)

สหรัฐ (พ.ศ. 2538)

เยอรมัน (พ.ศ.2538)

เนเธอร์แลนด์

เตาเผาขยะโรงพยาบาล

เตาเผาขยะชุมชน

เตาเผาหลอมโลหะ

เตาเผาขยะสารอันตราย

กระบวนการแปรรูปโลหะ

โรงงานผลิตสารเคมี

การใช้ไม้ที่ได้รับการรักษาเนื้อไม้

การใช้ถ่านหินเป็นเชื้อเพลิง

การเผาไหม้เชื้อเพลิงจากยานพาหนะ

การเผาไม้

การเผาไหม้ที่ควบคุมไม่ได้

การใช้น้ำมันเป็นเชื้อเพลิง

477

1,100

0.38

5.7

17.0 (อะลูมิเนียม)

541 (ทองแดง)

72.8

33.5 (ดีเซล)

6.3 (ไร้สารตะกั่ว)

62.5 (ที่อยู่อาศัย)

29.1 (อุตสาหกรรม)

208 (ป่าไม้ฟาง)

9.3

0.1

168

5.69 (อุตสาหกรรมเหล็ก)

14.2

4.7

2.7

1.59

382

4.0

0.5

16.7

7.0

4. กระบวนการเกิดปฏิกิริยาเคมีแสง (photochemical reaction) ภายใต้บรรยากาศ ทำให้ไดออกซิน ปลดปล่อยสู่บรรยากาศและเคลื่อนย้ายไปได้ไกล (Oka , H., et al., 2006; Steen, PO., et al., 2009)

เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับไดออกซิน

การเผาไม้