สะเดา

ชื่อสามัญ : Neem Tree

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Azadirachta indica A. Juss. (Varsiamensis Valeton)
วงศ์ : MELIACEAE
ชื่อท้องถิ่น : กะเดา (ภาคใต้), จะตัง (ส่วย) สะเดา ( ภาคกลาง) สะเลียม (ภาคเหนือ) สะเดาบ้าน (ทั่วไป)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :

ลำต้น :-
เป็นพันธุ์ไม้ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูงประมาณ 20-25 เมตร ลักษณะเรือนยอดเป็นพุ่มหนาทึบตลอดปี มีระบบรากที่แข็งแรงกว้างขวางและหยั่งลึก เปลือกไม้ค่อนข้างหนา สีน้ำตาลเทาหรือเทาปนดำ แตกเป็นร่องตื้นๆ หรือเป็นสะเก็ดยาวๆ เยื้องสลับกันไปตามความยาวของลำต้นเปลือกของกิ่งค่อนข้างเรียบ เนื้อไม้ สีแดงเข้มปนน้ำตาล เลี้ยนค่อนข้างสับสนเป็นริ้วๆ แคบ เนื้อหยาบเป็นมัน เลื่อม แข็งทนทาน แกนมีสีน้ำตาลแดง แข็งแรงและทนทานมาก
ใบ :-
มีสีเขียวเข้มหนาทึบ ออกเป็นช่อ เป็นใบประกอบแบบขนนกออกสลับ ขอบใบหยักเล็กน้อยหรือเกือบเรียบการเรียงตัวของใบแบบสลับ ใบย่อยเรียงตัวแบบตรงกันข้าม เรียวแหลมโคน ใบเบี้ยวขอบใบจักไม่เป็นระเบียบ ในพื้นที่ที่แล้งจัด จะทิ้งใบเฉพาะส่วนล่างๆ ประมาณเดือนมกราคม ถึงมีนาคม และใบใหม่จะผลิขึ้นมาอย่างรวดเร็วในช่วงเดือนมีนาคมจนถึงเมษายน ช่วงนี้สะเดาสจะแทงยอดอ่อนพุ่งขึ้นอย่างรวดเร็ว
ดอก :-
ดอกสะเดามีขนาดเล็กสีเทาสีขาวนวลออกเป็นช่อใหญ่ตามปลายกิ่งมีกลีบดอกและกลีบเลี้ยงอย่างละ 5 กลีบ เกสรเพศผู้ 10 อัน กลิ่นหอม โคนก้านดอกติดกันเป็นหลอด ออกดอกเดือนธันวาคม-มกราคม
ผล :-
มีลักษณะคล้ายผลองุ่น ขนาดยาว 1-2 เซนติเมตร และกว้างประมาณ 1 เซ็นติเมตร ผลจะสุกระหว่างเดือนมีนาคมถึงเดือนมิถุนายน แล้วแต่สภาพพื้นที่ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะแก่เร็วกว่าภาคกลาง ผลสุกสีเหลืองอมเขียว ลักษณะกลมรี มีรสหวานเล็กน้อย เมล็ดมีผิวค่อนข้างเรียบ หรือแตกเป็นร่องเล็กๆ ตามยาวสีเหลืองซีดหรือสีน้ำตาล ลักษณะกลมรี การเก็บเมล็ดจากต้นโดยใช้ไม้สอย หรือเก็บที่ร่วงหล่นตามโคนต้น น้ำหนัก 1 กิโลกรัมจะมีเมล็ดประมาณ 4,000 เมล็ด เมล็ดมีน้ำมันประมาณ 45 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนัก มีการสูญเสียชีวิตเร็วมากไม่สามารถเก็บไว้ได้นาน ดังนั้นเมล็ดเมื่อเก็บจากต้นแล้วทำการเพาะทันทำภายในสัปดาห์นั้น จะมีเปอร์เซ็นต์การงอกสูงถึง 90 เปอร์เซ็นต์ และถ้าเก็บไว้นานเกินกว่า 20-30 วัน ในสภาพการเก็บปกติจะสูญเสียเปอร์เซ็นต์การงอกไปหมด
ส่วนที่ให้สี :-
คือ ใบ, เปลือก, แก่น
สีที่ได้ :-
สีเขียวแดง, น้ำตาลแดง, น้ำตาลเข้ม
วิธีการย้อมสี :-